Bilim Tarihi ve Bilim Felsefesi \ 1-2
Remzi Demir Türkiye Cumhuriyeti, 2023 yılında 100 yaşına girdi. Bir insan hayatı için uzun ama bir devlet hayatı için kısa bir süre... Bir asırlık bu süre içinde siyasi, iktisadi, hukuki, sosyal ve kültürel sahalarda ne kadar mesafe aldık?
Bu sorunun yanıtı, günümüzü anlamak ve geleceğimizi tasarlamak bakımından çok önemli.
100 Yılda Felsefe, Bilim ve Teknoloji başlığını taşıyacak bu dizide yayımlayacağımız 100 Yılda Felsefe, 100 Yılda Bilim ve 100 Yılda Teknoloji adlı tarihsel denemelerle bu dönemin maddi ve manevi kültür dünyasına bir nebze de olsa ışık tutmak istiyoruz.
Dizinin ilk eseri olan 100 Yılda Felsefe, objektifini düşünce hayatımızı yönlendiren temel gelişmelere ve bu gelişmeleri gerçekleştiren düşünürlerin önemli katkılarına yönlendiriyor ve ısrarla “Biz kimiz?” sorusunun peşine düşüyor.
Salih Zeki - Remzi Demir - Yavuz Unat Türk bilim tarihi ve bilim felsefesi araştırmalarının kurucusu olan Salih Zeki, 1913 yılımda yayımlamaya başladığı Asar-ı Bakiye adlı bu yapıtında Ortaçağ İslam Dünyası’nda yapılan matematik ve astronomi çalışmalarını bütün boyutlarıyla sergilemiş ve batılı oryantalistlerin bilerek veya bilmeyerek tarihi hakikatleri çarpıtmalarını engellemeye çalışmıştır. Salih Zeki Bey Asar-ı Bakiye adlı mükemmel yapıtını dört cilt olarak tasarlamış ve Birinci cildinde Trigonometri tarihini, İkinci cildinde hesap ve cebir tarihini, Üçüncü cildinde Astronomi Tarihini ve Dördüncü cildinde de geometri tarihini konu edinmiştir. Aradan geçen doksan yıldan sonra Asar-ı Bakiye’nin günümüz Türkçesine dönüştürülerek yeniden basılmıştır.
Salih Zeki - Remzi Demir - Yavuz Unat

Türk bilim tarihi ve bilim felsefesi araştırmalarının kurucusu olan Salih Zeki, 1913 yılımda yayımlamaya başladığı Asar-ı Bakiye adlı bu yapıtında Ortaçağ İslam Dünyası’nda yapılan matematik ve astronomi çalışmalarını bütün boyutlarıyla sergilemiş ve batılı oryantalistlerin bilerek veya bilmeyerek tarihi hakikatleri çarpıtmalarını engellemeye çalışmıştır. Salih Zeki Bey Asar-ı Bakiye adlı mükemmel yapıtını dört cilt olarak tasarlamış ve Birinci cildinde Trigonometri tarihini, İkinci cildinde hesap ve cebir tarihini, Üçüncü cildinde Astronomi Tarihini ve Dördüncü cildinde de geometri tarihini konu edinmiştir. Aradan geçen doksan yıldan sonra Asar-ı Bakiye’nin günümüz Türkçe’sine dönüştürülerek yeniden basılmıştır.

Remzi Demir, Safiye Yılmaz Erten Büyük bilim tarihçimiz ve felsefecimiz Salih Zeki, Resimli Gazete'de yayımladığı Âsâr-ı Eslâf (Seleflerin Eserleri) adlı dizi-makalesinde matematik tarihimiz açısından çok kıymetli matematik eserlerini tanıtmış ve bilim tarihi yazıcılığımızın temellerini atmıştı.
Bu çalışma ile ilk defa günümüz Türkçesine aktarılan bu makaleler, alanda yeni araştırmalara ve yorumlara yol açacak ve Salih Zeki'nin klasik metinlere dayalı çalışma yönteminin genç bilginler arasında tanınmasına katkıda bulunacaktır.
Vural Başaran, Remzi Demir Bilim felsefesinin Türkiye'deki öyküsü, Alman filozofu Hans Reichenbach'ı (1891-1953) merkeze alan bakışın yardımıyla üç aşamada incelenebilir: Reichenbach Öncesi, Reichenbach Dönemi (1933-1938), Reichenbach Sonrası.
Bilim Felsefesi Bir Disiplinin Türkiye'ye Girişi (1860-1933) adlı bu denemenin maksadı, Reichenbach öncesi dönemdeki bilim felsefesi literatürünü incelemek ve kurucu metinlerdeki temel düşünceleri sergilemektir.
Karel Lambert - Gordon G. Brıttan Bilim felsefesinde yer alan günümüz gelişmeleri, 19. Yüzyıl sonlarına doğru ve 20. Yüzyıl başında meydana gelen bilim ve matematikteki bir dizi devrimsel gelişme tarafından hızlandırılmış ve yönlendirilmiştir. Bunların içinde en çok dikkati çekenler, Newton'un fizik kuramının (Einstein'ın Görelik Kuramı ve Kuantum Kuramı ile farklı biçimlerde ve farklı boyutlarda) çöküşü ve yer değiştirmesi, matematik için yeni temellerin ileri sürülmesi, matematiksel mantığın doğal bir sonuç olarak ortaya çıkması, mekanik biyolojinin doğuşu ve davranış bilimleri ile sosyal bilimlerin ortaya çıkışıdır. İngiliz şair John Donne'un “her şey paramparça, tüm ahenk gitmiş, tek kalan araç-gereç ve ilişki” dediği 16. ve 17. Yüzyıllardaki devrimsel gelişmelerin hızlandırdığı entelektüel kriz kadar yıkıcı olmasa da, bu gelişmeler, dönemin kültürel yapısı üzerinde derin bir etki yaratmış ve filozofları bilimsel bilginin kuruluşunu, bilimsel açıklamanın doğasını ve dünyanın bilimsel tasvirinin yeterliliğini yeniden incelemeye zorlamışlardır.
Karel Lambert ve Gordon Brittan'ın hazırladığı Bilim Felsefesine Giriş başlıklı bu kitapta yukarıda sıralanan gelişmeler ışığında, bilim felsefesinin açıklama, kuram, indirgeme vb. kavramları irdelenmekte ve bilim felsefesinin çağın temel sorunlarıyla ne denli yakından ilişki olduğu tezini özlü bir biçimde okuyucuya aktarmaktadır.
Remzi Demir Bilim kültürü, yeni kurulan bir akademik disiplindir ve maksadı, şahıslara güçlü bir “bilim anlayışı ve duyuşu” kazandırmaktır. Başka kültürler de vardır ve bunlar arasında en önemli olanları, “din kültürü", "felsefe kültürü", "ideoloji kültürü" ve "sanat kültürü"dür.
Bilim kültürü elbette diğer kültürlerin yerini dolduramaz; böyle bir girişim, insan düşüncesinde ve yaşamında muazzam bir boşluk yaratacaktır ancak dünyevi sorunların çözümünde bilimin iki büyük avantajının olması, hiç kuşku yoktur ki bilim kültürünü diğerlerinden çok daha tercih edilir kılar. Bu avantajlardan birincisi, bilimin dünya üzerine diğer bilgi sistemlerinden çok daha güvenilir bilgi üretmesidir. İkincisi ise maddi kültürü yaratan teknoloji ile bir “simbiyotik (ortak yaşam) ilişki” kurabilmesidir. Böylece bu iki özellik yüzünden bilim, toplumlara büyük bir güç sağlamakta ve kalkınmanın temel motoru hâline gelmektedir.
Remzi Demir, İnan Kalaycıoğulları Bilim Ne İmiş? Devrimler Çağında Bilim Antolojisi adlı bu seçkide, 1908-1938 yılları arasındaki Devrimler Çağı'nda Türk Matbuatı'nın saygın akademik ve popüler dergilerinde yayımlanmış olan ve dönemin bilim algısının kavranmasını sağlayan makaleleri topladık.
Yazarlar arasında kimler yok ki!
Ziya Gökalp, Sâtı Bey, Salih Zeki, Mustafa Şekip Tunç, Mehmed Halid, Mehmed Emin Erişirgil, Halil Nimetullah, Ali Rıza, Galip Ata Ataç, Mehmed Celal, Mustafa Nermi, Hâtemî Senîh, Mehmed İzzet, Köprülüzade Mehmed Fuad, Sabiha Zekeriya Sertel, Necmettin Sâdık Sadak, Kazım Şinasi Dersan...
Seçkiye giren makaleler bir bütün hâlinde incelendiğinde, Devrimler Çağı'nda (1908-1938) teşekkül eden “Yeni Bilim Anlayışı”nın kabataslak da olsa temel unsurlarının anlaşılması mümkün olmaktadır.
Bu seçki, ülkemizdeki bilim tarihi, bilim felsefesi ve bilim sosyolojisi çalışmalarına yeni bir soluk getirecektir.

Soner Aksoy Bilim politikasında önemli bir strateji de zaman kazanmaktır. Zaman kazanabilirsek maliyeti sıfır olan büyük bir servetimiz var demektir. Tasarrufun önceliği zaman üzerine olmalıdır. Sarfiyattan söz edilen yerde savurganlığın terk edilmesi ve bilinçlenme öne çıkmalıdır. Tasarruf gündemde ise israf da gündemdedir. İsrafın karşısında olanların, tasarrufun yanında olmaları tabiidir. Tasarruf, sadece insanın değil tüm canlıların ve hayatın vazgeçilmez bir eylemidir. Toplumlar geleceklerini, tasarrufların üzerine bina ederler. Fertler de kaynaklarını tasarruf ederek akıllıca ve yüksek verimle kullanarak hayatlarını sürdürmeye çalışırlar.
İnsanlara maliki olmadığı, limitlerini bilemediği, faydalandığı fakat kumanda edemediği bazı muazzam değerler de verilmiştir: Mesela insanın canı gibi. Can insanın en aziz varlığıdır. Korunması gerekir ancak korur muyuz, koruduğumuzu mu sanırız, burası meçhuldür. Can, bizde olmasına rağmen anladığımız manada bizim olmayan, doğumda da ölümde de kumanda edemediğimiz, dünya zamanı ile kaynaşmalı, Allah ile antlaşmalı bir cevherdir.
Bu nasıl bir bilmecedir ki sınırlı ve çok kısa bir zaman dilimi içerisinde, sınırsız bir hayatın varlığını öğrenmek ve kazanmak imkânı verilmektedir. Elbette bu zor ve ciddi bir iştir. Bence bu işi başaranlara “zamana egemen” olanlar denilebilir. Belki egemenlik iddialı bir ifade, yerine onunla savaşmayı bilenler denilebilir. Hangi mekânda ve zaman diliminde yaşarlarsa yaşasınlar, gerçekten onların kazancı en büyüktür. Zamana egemen olabilmek, bize ait olmayan bir akışı lehimize çevirebilmek demektir. Bu da ancak her geçen anın içerisinde var olan değerleri yakalayabilmekle olabilir. Yakalanan değerler, kaçırılan değerlerden fazla olmalıdır. Verimin gerçek anlamı buradadır. Kaçırılanlar israflarımız, yakaladıklarımız kazançlarımız ve tasarruflarımızdır. Zaman, ancak akarken yakalanan kazançlarla tasarruf edilebilen bir cevherdir. Zamanın en büyük kazancı öğrenmektir, bilgidir ve bilimdir. Gençlik yılları ve tahsil hayatı bu yönüyle çok önemlidir. Onun için ilk emir “Oku, Anla ve Bilinçlen”dir.
Sevim Tekeli, Esin Kâhya, Melek Dosay, Remzi Demir, Hüseyin Topdemir, Yavuz Unat, Ayten Koç Aydın Bilim tarihi, bilimsel bilginin gelişim sürecini inceleyen bir araştırma etkinliğidir ve tarihî bilgilerden yararlanarak bilimsel kuramların çeşitli dönemlerde doğuşu ve yayılışını, bilginlerin düşünce biçimlerini ve toplumsal kurumların gelişim sürecine etkilerini, felsefe, din ve sanat gibi diğer düşünsel etkinliklerle karşılıklı ilişkilerini, teknik bilginin oluşumundaki yerini, bireylerin günlük yaşamlarındaki değerini ve önemini sorgulayarak bilimsel etkinliği bütün yönleriyle tanımaya ve tanıtmaya çalışır.
Zeki Tez Bu kitapta, Orta Çağ İslam dünyasında bilim ve tekniğin durumu, her bir bilimsel ve teknik uğraş alanı ayrı ayrı ele alınarak sergilenmeye, bu konularda bütünsel bir bakış açısı oluşturulmaya çalışılmıştır. Kitaptaki konular genelde İslamiyetin doğuşundan 16. yüzyılın başlarına dek ele alınmakla birlikte, yer yer daha önceki ve sonraki dönemlerle de bağlantılar kurulmuştur. Bu döneme kısmen girebilecek olan Osmanlı bilim ve tekniğine ise yer verilmemiştir. Daha çok fen bilimleri ve teknik konular ele alınmıştır. Kitabın yazılmasında yerli ve yabancı çeşitli kaynaklardan yararlanılmış, çeşitli bilim insanlarının adları Arapça ya da Batı dillerindeki yazımından ziyade Türkçeye uygun olarak ifade edilmiş ve kitapta mümkün olduğunca anlaşılır bir yazım dili kullanılmaya çalışılmıştır. İlk basımı 2001 yılında yapılan kitabın genişletilmiş ve yenilenmiş ikinci baskısının alana ve tüm okurlara katkı sağlaması dileğiyle…
Zeki Tez Bu kitap, ülkemizde “Kimya Tarihi” konusunda ilk ve en kapsamlı tek kitaptır. Türkçede bu konuda, özet kitaplar dışında kapsamlı başka bir kitap yayımlanmamıştır. Kitapta tarih boyunca simya ve kimya ile modern çağda kimya sanayiinin biçimlenme koşulları ve gelişimi ele alınmıştır.
“Tarih” denince bizde, “Uydur uydur, yaz.” kabilinden genelde “hikâye” anlaşılır. Bu yanlış görüşün ipuçları, belki İngilizcedeki “history” (tarih) ve “story” (hikâye) sözcüklerinin benzeşiminde de görülebilir. Bu yanlış görüş, ilköğretimde çeşitli tarihsel olayların büyük oranda yalnızca dış görünümleriyle verilmesinden kaynaklanır. Konular belli belirsiz çeşitli nedenlere bağlanarak sayı kalabalığına boğulur, destansı anlatımlarla süslenerek izleyiciler etkilenmeye çalışılır. Oysa tarihsel olayları, çağının gerçekleri ışığında çeşitli toplumsal etmenlerin karşılıklı etkileşimi altında irdeleyip yorumlamak gerekir.
Fakülte ve yüksek okullarımızda genel bilim tarihi ve çeşitli bilim dallarının özel tarihleri, eskiden seçimlik ders olarak bile verilmemekteydi. Sevindirici bir gelişmeyle birkaç yıldan beri üniversitelerde bilim tarihi dersleri zorunlu ders olarak müfredatlarda yer almaya başlamıştır. Her şeyden önce belirli bir mesleğe yönelen bir kişiye, öğretimin hemen başlarında genel bilimin ve o mesleğin tarihini de öğretmek, ona mesleği ile ilgili daha geniş bir bakış açısı kazandırmayı, bilimsel buluşların değerini tarih içinde daha iyi bir yere oturtmayı, bilimin ve tekniğin hangi ilkel koşullardan günümüzdeki gelişmiş durumuna evrildiğini görmeyi ve o uğraşla ilgili bilim ve tekniğin geçmişini ve geleceğe uzandırımını daha iyi kestirebilmeyi sağlar.
“Maddenin bilimi” olarak kimya, toplumsal yaşamda güçlü değişimleri etkilemiş ender bir bilimdir. Diğer bilimlerle de bağlantılı olarak zengin düşünsel, felsefî, ruhsal, pratik ve sanatsal içeriği ve cepheleri vardır. Kimya; maddenin, dünyanın ve giderek evrenin anlaşılmasında vazgeçilmez bir bilimdir. Bilimler içinde kimya kadar toplumsal yaşamda güçlü değişimleri derinden etkilemiş başka bir bilim ve sanayiye rastlamak zordur. Toplumsal yaşamımızda yararlandığımız malzeme ve gereçler, ekonomik yaşamımızın güçlüğü ya da baş edilmez çevresel sorunlarımız, hepsi büyük oranda kimya ile bağlantılıdır. Bu bağlamda kimya olmadan, kimyaya değer vermeden, gelecek olmaz!
Bu kitapta, ilginç resimler eşliğinde eski çağlardan günümüze dek, dönem dönem kimya bilimi ve kimya sanayinin gelişimi, kimi açılardan ayrıntılara dek inen bilgiler eşliğinde, elverdiğince kolay anlaşılabilir bir dille sergilenmeye çalışılmıştır. Yine de kimyacı olmayan ya da en azından doğa bilimleri bilgisi yeterli olmayan okuyucuların kimi kimyasal kavram ve olguları yeterince anlaması, doğal olarak ek bir çabayı gerektirecektir. Kitabın son bölümünde, Türkiye’de kimya eğitiminin gelişimi ve Cumhuriyet döneminde kimya sanayinin gelişimine kısa bir bakış verilmiştir.
Kitabın sonunda konuyla bütünlük sağlamak üzere ek olarak element adlarının tarihsel kökenleri, kitapta geçen kimyasal ad ve terimler sözlüğü, kimya tarihinin önde gelen kaynak eserleri ve kişi adları dizini de verilmiştir.
“Madem geldik dünyaya / Çalışalım kimyaya.”
Kitabın öğrencilere ve genel okurlara yararlı olmasını dileriz.
Yüksel ÖZDEMİR Fikir, düşünce ve merak; teknolojinin gelişebilmesi için insanoğlunun olmazsa olmazlarındandır. Bilimsel çalışmanın sonucu olarak ortaya çıkan teknoloji ve sanayi, hayatımızın her alanında hayatı daha kolay hâle getirmiştir. Bilim, teknoloji ve sanayi arasında önemli döngüsel bir ilişki vardır. Bilimsel çalışmalar uygulamaya elverişli bilgi üreterek teknolojik gelişmelerin önünü açarken teknolojik gelişmeler de sanayi ve bilimsel araştırmaların daha uygun şartlarda yapılmasını sağlamaktadır.
İnsanoğlu fikir ve düşüncelerle doludur. Fikirler insanoğluna bir anda gelebilir fakat bu fikirlerin teknolojiye ve sanayiye adaptasyonu zaman alır. Bilim insanlarını keşiflere yönelten en büyük etkenin merak olduğunu unutmamak gerekir. Merak, bizleri bir yola sokabilir ve bir sonraki dönemeçte neler olduğunu araştırmaya yöneltebilir. Fakat bazen problemlerle karşılaşılabilir ve bu problemlere meydan okunabilir. Bazen de merak ettiğimiz konunun dışında başka konularla tesadüfen karşılaşılabilir. Dünyada her tür buluş; yetenek, merak ve cesaretin ürünüdür.
Öğrencilerime, dersin konusu içerisinde ismi geçen bilim insanlarının hayatlarını ve yaptıkları çalışmaları anlattığımda konuya son derece ilgi duyduklarını fark ettim. Bu durum beni, bilim insanlarının hayat hikâyeleri ve bilim dünyasında yaptıkları çalışmaları kaleme almam konusunda büyük ölçüde teşvik etmiştir. Bu kitap, genellikle pozitif bilimlerle alakalı çalışmaları içermektedir. Bunları ifade ederken kitabımızın bütün kesimler tarafından okunmasını sağlamak adına bilim insanlarının hayat hikâyelerini de anlatmayı seçmek benim için kolay bir tercihti ancak onların eserlerini ve yaptıkları çalışmaları kelimelerle ifade edebilmek çok da kolay olmadı.
Bu kitabın pozitif bilimlere merakı olan çocuklarımıza ve gençlerimize faydalı olacağını ve onlara ilham vereceğini düşünmekteyim. Bu kitabı oluştururken bilim insanlarının hayatları ve çalışmaları hakkındaki bilgileri hep aynı kalitede tutmaya çalışsam da bazı eksikliklerin olacağı kesindir. Bu kitapta takdim edilmiş olan bilim insanları sayesinde bilimsel çalışmalara hevesle yönelecek olan yetenekli gençlerimizin bilimin temelinin ne şekilde oluşturulacağını anlamalarına bir nebze de olsa yardımcı olmak temel hedefimdir.
Süleyman Hayri Bolay Uylaşımcılığın hareket noktası bilimde daha yüksek uylaşımların mümkün olacağı düşüncesidir. Bu anlayışa göre, bilimsel bilgiye, özneler arası bir uylaşımı sağlamadan ulaşmak mümkün değildir. Uylaşımcı anlayış, genellikle, bilimsel kuramların kurulmuş birer inşa (construction) oldukları iddiasındadır. Bu anlayış, kuramların olgulara dayandığını iddia eden tecrübeci görüşten faklı olarak deneysel alanın birden fazla kuramla açıklandığı görüşüne sahiptir.Ülkemizin yetiştirdiği önemli felsefecilerden birisi olan Süleyman Hayri Bolay'ın bu eserinde Emile Boutroux'dan konuya açıklık getirecek iki tercümeyle, kuantum fiziğinin kurucusu Max Planck'ın Modern Fizikte Âlem Tasavvuru'nda dile getirdiği başlıca fikirlerden Bilimin (Oto)kritiği (Auto Critique de la Science) adlı esere uzanan bir bağlamda meselenin tartışılmasıyla, Korkut Tuna'nın yazdığı ve Batılı bilginin ülkemizde tek eleştirisi olan Batılı Bilginin Eleştirisi Üzerine adlı kitap gözetilerek, ve kendi bütünlüğü içinde bilimin sonu iddialarına karşı çıkan Deniz Belen'in konuya dair bir yazısıyla geniş ve kuşatıcı bir bütünlük kurulmaktadır. Büyük devletler adına dünyayı sömüren ekonomik tetikçilerin bilim adına; ama bilimi yaymak kılıfı altında nasıl cinayetler işlediklerinin, milletleri nasıl sömürdüklerinin anlatıldığı Bilimin Değeri hem uylaşımcı akımı yakından tanıtmak, hem de bu vesile ile “Bilimin Değeri Meselesi” etrafında ülkemizde bilim adamları ve felsefeciler arasında yeni tartışmaların açılmasına katkıda bulunmak amacındadır.
Seda Özsoy Somuncuoğlu Modern dönemin başlangıcından itibaren bilimlerde görülen olağanüstü başarılar, bilim felsefesinin gelişmesini olumlu yönde etkilemiş ve bilimin ne olduğunu, bilimsel düşüncenin yapısını, bilimsel yöntemlerin işleyişini inceleyen bu disiplinin daha etkin bir konuma gelmesini sağlamıştır. Bu doğrultuda bilim tarihiyle koşutluk içerisinde araştırmalarına yön veren bilim felsefesi, bilimsel yöntem sorununa ilişkin önemli çalışmaların yapıldığı bir alan olmuştur. Tarihî gelişim seyri içinde bilim felsefesinin geçirdiği evreleri bilimsel yöntem tartışmalarına bağlı olarak ele almak, bu disiplinin kendi özgüllüğünü kavramak açısından önemlidir ancak bu kadar geniş bir alanı her yönüyle serimlemek bazı zorlukları barındırır. Bu nedenle burada kısa bir tarihsel sunuşun ardından bahsi geçen tartışmalara katılan düşünürlerin görüşlerinin anlatılması uygun bir yol olarak tercih edilmiştir. Bu tür bir bakış açısı, benzer çalışmaların eksikliklerini gidermek amacını taşımakla birlikte yenileri için bir çıkış noktası olabilecek niteliktedir.
Ece Saraçoğlu Bilinç ile zamanın birbiriyle olan ilişkisi, felsefe ve bilim tarihinin dikkat çeken, incelenmesi zor ama bir o kadar da keyifli olan tartışma konularından biridir. Aralarında bulunan yakın ilişkinin anlamı günümüzde hâlâ tam olarak aydınlatılabilmiş olmasa da her iki konu da insanın düşünce ufkunu birbirinden farklı sorgulama alanlarına açması bakımından son derece önemli bir yere sahiptir. 19. yüzyılın ikinci ve 20. yüzyılın ilk yarısına uzanan hayatını, söz konusu meseledeki ilişkiyi irdelemeye adayan, dönemin en önemli filozoflarından biri olan Henri Bergson (1859-1941), yaşam ve canlı bilimi merkezli bir felsefi düşünce yapısı kurmaktadır. Biyoloji, psikoloji, fizik, metafizik alanlarının bütününü dikkate alarak felsefeyle harmanlayan Bergson, çok yönlü bir yaşam ve yaşama bilimi ortaya koymaya çalışmakta olup buradan yola çıkarak da bilinç ve zaman soruşturmasına yeni bir boyut kazandırmaktadır. Bu kaynak kitap incelemeye ilk olarak Bergson'un düşünce yapısının arka planını kavramaya çalışarak başlamakta; sonrasında ise düşünürün ontoloji, epistemoloji ve etik görüşlerinin genel atmosferi ışığında bilinç ve zaman konularını tartışmaya açmaktadır.

“Canlı yaşamı, ona hareket ve hür olmayı sunan üst-bilincin yaratıcı hamlesiyle gelişen, kendisini tamamlayan ve yönünü kendi isteğine göre belirleyen bir hayattır. Bu hayat, bilinç ve zamanın birbiriyle olan ilişkisiyle örülüdür.”
Henri Bergson
Ali Altuğ Biçer, Ali Kürşat Sak, Arifenur Güngör, Ayfer Genç, Yılmaz Ayşegül, Elif Çaycı, Berk Çaycı, Duygu Celayir, Faruk Yazar, Huzeyfe Zahit Atan, Lütfü Çakır, Mahmut Sami Güngör, Mahmut Esad Ergin, Mehmet Sağlam, Murat Can Gökdemir, Neslihan Arıcı Özcan, Mustafa Ilıcalı, Nihan Yavuz, Oğuz Demir, Şükrü Mete Tepegöz, Tolga Ala Ümmügülsüm Zor, Vildan Merve Yılmaz, Yunus Özcan, Yusuf Artar, Yusuf Tuna, Didem Zeynep Beyazı, Zeynep Çelik Gülseven Gelişen ve değişen sosyal, iktisadi, siyasi şartlar, doğru kararlar almayı ve stratejik hamleler yapabilmeyi elzem hâle getirmiştir. Karar vericilerin doğru ve tutarlı kararlar verebilmesi için ellerinde doğru bilginin bulunması gerekmektedir. Doğru bilgiye ulaşılabilmesi anlık bir durum değildir. Doğru bilgi tedariki için bir süreç gerekmektedir. “Katma değer” motivasyonunun giderek arttığı günümüz şartlarında, bunun en önemli kaynağının bilgi olduğu tecrübe edilmiştir. Bilgi unsurunun ihmal edildiği dönemlerde yaşanan acı tecrübeler, doğru bilgiye zamanında, ekonomik ve tutarlı şekilde ulaşabilmenin önemini gözler önüne sermiştir.
Bu kitapta; yaklaşık 20 farklı disiplinden katkı sağlayan öğretim üyeleri ve alanında uzman profesyoneller ile bilgi kavramına çok yönlü ve disiplinler arası bir bakış kazandırılmaya çalışılmıştır. Bu yolla bilginin tüm bilim dallarının temel ve en önemli girdisi olduğu tekrar göz önüne çıkartılmaya çalışılmıştır. Bu özelliği sayesinde başta akademisyenler olmak üzere tüm ilgililerin kendi alanlarının yanı sıra farklı disiplinlerin bilgi kavramına olan yaklaşımlarını da inceleme ve irdeleme fırsatı bulunacaktır. Bu yönüyle alanında bir boşluğu dolduracağı düşünülmektedir.
Carl Hempel “Fizik dünyanın olgularını açıklamak doğa biliminin temel amaçlarından birisini oluşturur.” diyen Carl Gustav Hempel (1905-1997) bilimsel açıklamanın doğasıyla ilgili “kapsayıcı yasa” teorisini ve “Kuzgun paradoksu” olarak bilinen doğrulama paradoksunu ilk olarak ileri sürerek bilim metodolojisine ilişkin tümevarım, açıklama ve rasyonalite hakkındaki çalışmalarıyla bilim felsefesinde uzun süreli bir etki yaratmıştır.
“Bilimin bugün istifade ettiği yüksek saygınlık, büyük ölçüde hiç şüphesiz bilimsel uygulamaların çarpıcı başarılarına ve hızla genişleyen kapsama alanına bağlıdır. Deneysel bilimin pek çok dalı, bilimsel sorgulamanın sonuçlarını kullanıma geçiren ve sonrasında sıklıkla kuramsal ya da temel araştırmaları yeni verilerle, yeni meselelerle ve araştırmaya yönelik yeni araç gereçle besleyen ortak teknolojiler için bir temel hazırlamıştır.” diyen Hempel bu yapıtında bilim felsefesinin temel kavramlarından “sınama”, “doğrulanabilirlik”, “basitlik” ve “indirgeme” gibi kavramları incelemektedir.
Komisyon Nobel Akademik Yayıncılık tarafından yayımlanacak olan dergimizde felsefe ve bilim tarihine ilişkin sorunları inceleyen Türkçe, İngilizce ve diğer dillerde özgün bilimsel yazılara, metin çalışmalarına, çeviri yazılara, okuyucu mektuplarına, haberlere ve kitap tanıtım ve değerlendirmelerine yer verilecektir.
Kaynakça düzenlenmesinde Amerikan Psikoloji Derneğinin (AmericanPsychologicalAssociation/APA stili; http://www.academicexperts.us/dl/APA_Style.pdf) kurallarının esas alındığı dergimize yazılarınızı bekliyoruz.
Komisyon Nobel Akademik Yayıncılık tarafından yayımlanacak olan dergimizde felsefe ve bilim tarihine ilişkin sorunları inceleyen Türkçe, İngilizce ve diğer dillerde özgün bilimsel yazılara, metin çalışmalarına, çeviri yazılara, okuyucu mektuplarına, haberlere ve kitap tanıtım ve değerlendirmelerine yer verilecektir.
Kaynakça düzenlenmesinde Amerikan Psikoloji Derneğinin (AmericanPsychologicalAssociation/APA stili; http://www.academicexperts.us/dl/APA_Style.pdf) kurallarının esas alındığı dergimize yazılarınızı bekliyoruz.
. Nobel Akademik Yayıncılık tarafından yayımlanacak olan dergimizde felsefe ve bilim tarihine ilişkin sorunları inceleyen Türkçe, İngilizce ve diğer dillerde özgün bilimsel yazılara, metin çalışmalarına, çeviri yazılara, okuyucu mektuplarına, haberlere ve kitap tanıtım ve değerlendirmelerine yer verilecektir.
Kaynakça düzenlenmesinde Amerikan Psikoloji Derneğinin (AmericanPsychologicalAssociation/APA stili; http://www.academicexperts.us/dl/APA_Style.pdf) kurallarının esas alındığı dergimize yazılarınızı bekliyoruz.
. Nobel Akademik Yayıncılık tarafından yayımlanacak olan dergimizde felsefe ve bilim tarihine ilişkin sorunları inceleyen Türkçe, İngilizce ve diğer dillerde özgün bilimsel yazılara, metin çalışmalarına, çeviri yazılara, okuyucu mektuplarına, haberlere ve kitap tanıtım ve değerlendirmelerine yer verilecektir.
Kaynakça düzenlenmesinde Amerikan Psikoloji Derneğinin (AmericanPsychologicalAssociation/APA stili; http://www.academicexperts.us/dl/APA_Style.pdf) kurallarının esas alındığı dergimize yazılarınızı bekliyoruz.
. Editörler / Editors
Prof. Dr. Yavuz UNAT
Kastamonu Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Hüseyin Gazi TOPDEMİR
Ankara Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Yayın Kurulu / Editorial Boards
Prof. Dr. Kenan GÜRSOY
Galatasaray Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. İlber ORTAYLI
Galatasaray Üniversitesi
Prof. Dr. F. Jamil RAGEP
McGill University, Canada, Director Institute of Islamic Studies
Canada Research Chair in the History of Science in Islamic Societies
Prof. Dr. Yasin CEYLAN
ODTÜ, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Şafak URAL
İstanbul Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Melek DOSAY GÖKDOĞAN
Ankara Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Feza GÜNERGUN
İstanbul Üniversitesi, Bilim Tarihi Bölümü
Prof. Dr. Hüseyin Gazi TOPDEMİR
Ankara Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Hasan Sacit KESEROĞLU
Kastamonu Üniversitesi, Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü
Prof. Dr. Yavuz UNAT
Kastamonu Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Hakem Kurulu / Referees Board
Prof. Dr. F. Jamil Ragep
McGill University, Institute of Islamic Studies
Prof. Dr. Kenan Gürsoy
Galatasaray Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. İlber Ortaylı
Galatasaray Üniversitesi
Prof. Dr. Melek Dosay Gökdoğan
Ankara Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Feza Günergun
İstanbul Üniversitesi, Bilim Tarihi Bölümü
Prof. Dr. Sabri Büyükdüvenci
Ankara Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Hüseyin Gazi Topdemir
Ankara Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Remzi Demir
Ankara Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Yasin Ceylan
ODTÜ, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Atilla Bir
İstanbul Teknik Üniversitesi, Kontrol Mühendisliği Bölümü
Prof. Dr. Mustafa Kaçar
İstanbul Üniversitesi, Bilim Tarihi Bölümü
Prof. Dr. Ahmet Cevizci
Uludağ Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. İsmail Köz
Ankara Üniversitesi, Felsefe ve Din Bilimleri Bölümü
Prof. Dr. Hasan Sacit Keseroğlu
Kastamonu Üniversitesi, Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü
Prof. Dr. Yavuz Unat
Kastamonu Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Kubilay Aysevener
Dokuz Eylül Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Erdal Cengiz
Ankara Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Doç. Dr. Mehmet Seyfettin Erol
Gazi Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü
Doç. Dr. Ramazan Acun
Hacettepe Üniversitesi, Tarih Bölümü
Doç. Dr. Sevtap Kadıoğlu
İstanbul Üniversitesi, Bilim Tarihi Bölümü
Doç. Dr. Ertuğrul Turan
Ankara Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Yard. Doç. Dr. Hasan Aydın
Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Bölümü


ISSN: 2146-7064
Yerel Süreli Yayın
Yıl: 1 Sayı: 2 Ekim 2012
Hakemli dergidir altı ayda bir yayınlanır.
Kuruluş Tarihi: 01.01.2012
İmtiyaz Sahibi:
Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti. Adına
Nevzat ARGUN
Yayın Editörü:
Prof. Dr. Yavuz UNAT
Yazı İşleri Müdürü:
Hilal SÜSLÜ ARGUN
Görsel Tasarım ve Mizanpaj:
Mehtap YÜRÜMEZ - Şerikan KARA
Baskı - Cilt: Atalay Matbaacılık Sertifi ka Nu: 15689
© DÖRT ÖGE, Nobel Akademik Yayıncılık Tic. Ltd. Şti. tarafından
yayınlanmaktadır. DÖRT ÖGE dergisinin isim ve yayın hakkı Nobel
Akademik Yayıncılık Tic. Ltd. Şti.'ye aittir. Dergide yayınlanan yazı,
fotoğraf, harita, illüstrasyon ve konuların her hakkı saklıdır. Kaynak
gösterilerek alıntı yapılabilir. Makalelerdeki görüşlerin sorumluluğu
yazarına aittir. Yazıların yayın hakkı DÖRT ÖGE dergisine
devredilmiş sayılır. Bu devir sanal ortamda yayımlanmayı da kapsar.
Dergiye gönderilen yazılar basılsın ya da basılmasın, iade edilmez.
Sekreterler
Araş. Gör. Ercan SALĞAR
Kastamonu Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Uzman Deniz KUNDAKÇI
Kastamonu Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Sibel ÖZSAVAŞ
Kastamonu Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Uzmanı
İletişim:
Prof. Dr. Yavuz UNAT
Kastamonu Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi,
Felsefe Bölümü, Kuzeykent, 36100, Kastamonu
Gsm: 0542 454 12 24
e-posta: dortogedergisi@gmail.com
yunat@kastamonu.edu.tr – hilalargun@nobelyayin.com
Yazışma Adresi:
Abdulkadir Geylani Cad. No: 2-A Yenimahalle Ankara
Tel: 0312 418 20 10 - Faks: 0312 418 30 20
www.nobelyayin.com/dortoge e-posta: dortoge@nobelyayin.com
Abonelik: Nobel Akademik Yayıncılık'ın aşağıda belirtilen
hesaplarına abonelik ücretini yatırdıktan sonra, havale, ad-soyad ve
adres bilgilerinizi faks numaramıza veya dortoge@nobelyayin.com
adresimize yolladığınızda aboneliğiniz gerçekleşecektir.
Yıllık abonelik: 30 TL
Öğrenci abonelik: 20 TL
Kurumsal abonelik: 40 TL
Nobel Akademik Yayıncılık Tic. Ltd. Şti.
İş Bankası Meşrutiyet Ankara Şubesi Hesap No: 4213 0977915
IBAN: TR49 0006 4000 0014 2130 9779 15
Posta Çeki Hesabı: 6358768
. Editörler / Editors
Prof. Dr. Yavuz UNAT
Kastamonu Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Hüseyin Gazi TOPDEMİR
Ankara Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Yayın Kurulu / Editorial Boards
Prof. Dr. Kenan GÜRSOY
Galatasaray Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. İlber ORTAYLI
Galatasaray Üniversitesi
Prof. Dr. F. Jamil RAGEP
McGill University, Canada, Director Institute of Islamic Studies
Canada Research Chair in the History of Science in Islamic Societies
Prof. Dr. Yasin CEYLAN
ODTÜ, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Şafak URAL
İstanbul Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Melek DOSAY GÖKDOĞAN
Ankara Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Feza GÜNERGUN
İstanbul Üniversitesi, Bilim Tarihi Bölümü
Prof. Dr. Hüseyin Gazi TOPDEMİR
Ankara Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Hasan Sacit KESEROĞLU
Kastamonu Üniversitesi, Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü
Prof. Dr. Yavuz UNAT
Kastamonu Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Hakem Kurulu / Referees Board
Prof. Dr. F. Jamil Ragep
McGill University, Institute of Islamic Studies
Prof. Dr. Kenan Gürsoy
Galatasaray Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. İlber Ortaylı
Galatasaray Üniversitesi
Prof. Dr. Melek Dosay Gökdoğan
Ankara Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Feza Günergun
İstanbul Üniversitesi, Bilim Tarihi Bölümü
Prof. Dr. Sabri Büyükdüvenci
Ankara Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Hüseyin Gazi Topdemir
Ankara Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Remzi Demir
Ankara Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Yasin Ceylan
ODTÜ, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Atilla Bir
İstanbul Teknik Üniversitesi, Kontrol Mühendisliği Bölümü
Prof. Dr. Mustafa Kaçar
İstanbul Üniversitesi, Bilim Tarihi Bölümü
Prof. Dr. Ahmet Cevizci
Uludağ Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. İsmail Köz
Ankara Üniversitesi, Felsefe ve Din Bilimleri Bölümü
Prof. Dr. Hasan Sacit Keseroğlu
Kastamonu Üniversitesi, Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü
Prof. Dr. Yavuz Unat
Kastamonu Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Kubilay Aysevener
Dokuz Eylül Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Erdal Cengiz
Ankara Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Doç. Dr. Mehmet Seyfettin Erol
Gazi Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü
Doç. Dr. Ramazan Acun
Hacettepe Üniversitesi, Tarih Bölümü
Doç. Dr. Sevtap Kadıoğlu
İstanbul Üniversitesi, Bilim Tarihi Bölümü
Doç. Dr. Ertuğrul Turan
Ankara Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Yard. Doç. Dr. Hasan Aydın
Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Bölümü


ISSN: 2146-7064
Yerel Süreli Yayın
Yıl: 1 Sayı: 2 Ekim 2012
Hakemli dergidir altı ayda bir yayınlanır.
Kuruluş Tarihi: 01.01.2012
İmtiyaz Sahibi:
Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti. Adına
Nevzat ARGUN
Yayın Editörü:
Prof. Dr. Yavuz UNAT
Yazı İşleri Müdürü:
Hilal SÜSLÜ ARGUN
Görsel Tasarım ve Mizanpaj:
Mehtap YÜRÜMEZ - Şerikan KARA
Baskı - Cilt: Atalay Matbaacılık Sertifi ka Nu: 15689
© DÖRT ÖGE, Nobel Akademik Yayıncılık Tic. Ltd. Şti. tarafından
yayınlanmaktadır. DÖRT ÖGE dergisinin isim ve yayın hakkı Nobel
Akademik Yayıncılık Tic. Ltd. Şti.'ye aittir. Dergide yayınlanan yazı,
fotoğraf, harita, illüstrasyon ve konuların her hakkı saklıdır. Kaynak
gösterilerek alıntı yapılabilir. Makalelerdeki görüşlerin sorumluluğu
yazarına aittir. Yazıların yayın hakkı DÖRT ÖGE dergisine
devredilmiş sayılır. Bu devir sanal ortamda yayımlanmayı da kapsar.
Dergiye gönderilen yazılar basılsın ya da basılmasın, iade edilmez.
Sekreterler
Araş. Gör. Ercan SALĞAR
Kastamonu Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Uzman Deniz KUNDAKÇI
Kastamonu Üniversitesi, Felsefe Bölümü
Sibel ÖZSAVAŞ
Kastamonu Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Uzmanı
İletişim:
Prof. Dr. Yavuz UNAT
Kastamonu Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi,
Felsefe Bölümü, Kuzeykent, 36100, Kastamonu
Gsm: 0542 454 12 24
e-posta: dortogedergisi@gmail.com
yunat@kastamonu.edu.tr – hilalargun@nobelyayin.com
Yazışma Adresi:
Abdulkadir Geylani Cad. No: 2-A Yenimahalle Ankara
Tel: 0312 418 20 10 - Faks: 0312 418 30 20
www.nobelyayin.com/dortoge e-posta: dortoge@nobelyayin.com
Abonelik: Nobel Akademik Yayıncılık'ın aşağıda belirtilen
hesaplarına abonelik ücretini yatırdıktan sonra, havale, ad-soyad ve
adres bilgilerinizi faks numaramıza veya dortoge@nobelyayin.com
adresimize yolladığınızda aboneliğiniz gerçekleşecektir.
Yıllık abonelik: 30 TL
Öğrenci abonelik: 20 TL
Kurumsal abonelik: 40 TL
Nobel Akademik Yayıncılık Tic. Ltd. Şti.
İş Bankası Meşrutiyet Ankara Şubesi Hesap No: 4213 0977915
IBAN: TR49 0006 4000 0014 2130 9779 15
Posta Çeki Hesabı: 6358768
Komisyon Nobel Akademik Yayıncılık tarafından yayımlanacak olan dergimizde felsefe ve bilim tarihine ilişkin sorunları inceleyen Türkçe, İngilizce ve diğer dillerde özgün bilimsel yazılara, metin çalışmalarına, çeviri yazılara, okuyucu mektuplarına, haberlere ve kitap tanıtım ve değerlendirmelerine yer verilecektir.
Kaynakça düzenlenmesinde Amerikan Psikoloji Derneğinin (AmericanPsychologicalAssociation/APA stili; http://www.academicexperts.us/dl/APA_Style.pdf) kurallarının esas alındığı dergimize yazılarınızı bekliyoruz.
Komisyon Nobel Akademik Yayıncılık tarafından yayımlanacak olan dergimizde felsefe ve bilim tarihine ilişkin sorunları inceleyen Türkçe, İngilizce ve diğer dillerde özgün bilimsel yazılara, metin çalışmalarına, çeviri yazılara, okuyucu mektuplarına, haberlere ve kitap tanıtım ve değerlendirmelerine yer verilecektir.
Kaynakça düzenlenmesinde Amerikan Psikoloji Derneğinin (AmericanPsychologicalAssociation/APA stili; http://www.academicexperts.us/dl/APA_Style.pdf) kurallarının esas alındığı dergimize yazılarınızı bekliyoruz.
Komisyon Nobel Akademik Yayıncılık tarafından yayımlanacak olan dergimizde felsefe ve bilim tarihine ilişkin sorunları inceleyen Türkçe, İngilizce ve diğer dillerde özgün bilimsel yazılara, metin çalışmalarına, çeviri yazılara, okuyucu mektuplarına, haberlere ve kitap tanıtım ve değerlendirmelerine yer verilecektir.
Kaynakça düzenlenmesinde Amerikan Psikoloji Derneğinin (AmericanPsychologicalAssociation/APA stili; http://www.academicexperts.us/dl/APA_Style.pdf) kurallarının esas alındığı dergimize yazılarınızı bekliyoruz.
Komisyon Nobel Akademik Yayıncılık tarafından yayımlanacak olan dergimizde felsefe ve bilim tarihine ilişkin sorunları inceleyen Türkçe, İngilizce ve diğer dillerde özgün bilimsel yazılara, metin çalışmalarına, çeviri yazılara, okuyucu mektuplarına, haberlere ve kitap tanıtım ve değerlendirmelerine yer verilecektir.
Kaynakça düzenlenmesinde Amerikan Psikoloji Derneğinin (AmericanPsychologicalAssociation/APA stili; http://www.academicexperts.us/dl/APA_Style.pdf) kurallarının esas alındığı dergimize yazılarınızı bekliyoruz.
. HAKEMLİ YAZILAR
ORD. PROF. DR. AYDIN SAYILI
Yavuz UNAT


AYDIN SAYILI’NIN BİLİM ANLAYIŞI
Ercan SALGAR

BİLİM SOSYOLOJİSİ VE AYDIN SAYILI’DA BİLİM
TARİHİNİN SOSYOLOJİK BOYUTU
Ömer Faik ANLI

ÖKLİT DIŞI GEOMETRİYE GİDEN YOLDA
İSLAM DÜNYASI MATEMATİKÇİLERİ
İrem ASLAN

BİLİM TARİHİNİN TEMEL PROBLEMLERİNDEN
BİRİ OLARAK YÖNTEM VE NEWTON’UN
KONUYA YAKLAŞIMI
Seda ÖZSOY

OSMANLI DEVLETİ’NİN YENİLİKLERE YAKLAŞIMI
ÜZERİNE BİR DENEME: BİRGİVİ VE BİD’AT
Seda ÖZSOY

CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE İLAÇ TEKNOLOJİLERİ,
PETROL TEKNOLOJİLERİ VE KİMYEVÎ GÜBRE
TEKNOLOJİLERİ’NE KISA BİR BAKIŞ
İrfan ELMACI

CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE TARIM ALET VE
MAKİNELERİ TEKNOLOJİLERİ, DEMİR ÇELİK
ÜRETİM TEKNOLOJİLERİ VE DEMİR YOLU
TEKNOLOJİLERİNE KISA BİR BAKIŞ
Mete CANKAYA



ÇEVİRİLER
BİLİM TARİHİ VE BUGÜNÜN PROBLEMLERİ
Yavuz UNAT

DOĞRULUK VE ONAYLAMA
Ercan SALGAR





KİTAP TANITMALAR
DONALD R. HILL, GÖKYÜZÜ VE BİLİM
TARİHİ, İSLAM BİLİM VE TEKNOLOJİSİ
Deniz KUNDAKÇI

İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ VE
MÜHENDİSLİK TARİHİMİZ
Tuba UYMAZ

BRUCE STEPHENSON, MARVIN BOLT, ANNA
FELICITY FRİEDMAN, “THE UNİVERS UNVEİLED,
INSTRUMENTS AND IMAGES THROUGH HİSTORY”
(GÖKYÜZÜ TARİHİ, TARİH BOYUNCA ARAÇLAR VE İMGELER)
Ercan SALGAR
. Felsefe ve bilim tarihi alanında araştırmaların yayımlanacağı ve ilki Nisan ayında, ikincisi Ekim ayında olmak üzere yılda iki sayı çıkacak olan hakemli Dört Öge dergisi yayın hayatına başlamıştır.
Nobel Akademik Yayıncılık tarafından yayımlanacak olan dergimizde felsefe ve bilim tarihine ilişkin sorunları inceleyen Türkçe, İngilizce ve diğer dillerde özgün bilimsel yazılara, metin çalışmalarına, çeviri yazılara, okuyucu mektuplarına, haberlere ve kitap tanıtım ve değerlendirmelerine yer verilecektir.
Kaynakça düzenlenmesinde Amerikan Psikoloji Derneğinin (AmericanPsychologicalAssociation/APA stili; http://www.academicexperts.us/dl/APA_Style.pdf) kurallarının esas alındığı dergimize yazılarınızı bekliyoruz.
. Nobel Akademik Yayıncılık tarafından yayımlanacak olan dergimizde felsefe ve bilim tarihine ilişkin sorunları inceleyen Türkçe, İngilizce ve diğer dillerde özgün bilimsel yazılara, metin çalışmalarına, çeviri yazılara, okuyucu mektuplarına, haberlere ve kitap tanıtım ve değerlendirmelerine yer verilecektir.
Kaynakça düzenlenmesinde Amerikan Psikoloji Derneğinin (AmericanPsychologicalAssociation/APA stili; http://www.academicexperts.us/dl/APA_Style.pdf) kurallarının esas alındığı dergimize yazılarınızı bekliyoruz.
. Nobel Akademik Yayıncılık tarafından yayımlanacak olan dergimizde felsefe ve bilim tarihine ilişkin sorunları inceleyen Türkçe, İngilizce ve diğer dillerde özgün bilimsel yazılara, metin çalışmalarına, çeviri yazılara, okuyucu mektuplarına, haberlere ve kitap tanıtım ve değerlendirmelerine yer verilecektir.
Kaynakça düzenlenmesinde Amerikan Psikoloji Derneğinin (AmericanPsychologicalAssociation/APA stili; http://www.academicexperts.us/dl/APA_Style.pdf) kurallarının esas alındığı dergimize yazılarınızı bekliyoruz.
. Nobel Akademik Yayıncılık tarafından yayımlanacak olan dergimizde felsefe ve bilim tarihine ilişkin sorunları inceleyen Türkçe, İngilizce ve diğer dillerde özgün bilimsel yazılara, metin çalışmalarına, çeviri yazılara, okuyucu mektuplarına, haberlere ve kitap tanıtım ve değerlendirmelerine yer verilecektir.
Kaynakça düzenlenmesinde Amerikan Psikoloji Derneğinin (AmericanPsychologicalAssociation/APA stili; http://www.academicexperts.us/dl/APA_Style.pdf) kurallarının esas alındığı dergimize yazılarınızı bekliyoruz.
. Nobel Akademik Yayıncılık tarafından yayımlanacak olan dergimizde felsefe ve bilim tarihine ilişkin sorunları inceleyen Türkçe, İngilizce ve diğer dillerde özgün bilimsel yazılara, metin çalışmalarına, çeviri yazılara, okuyucu mektuplarına, haberlere ve kitap tanıtım ve değerlendirmelerine yer verilecektir.
Kaynakça düzenlenmesinde Amerikan Psikoloji Derneğinin (AmericanPsychologicalAssociation/APA stili; http://www.academicexperts.us/dl/APA_Style.pdf) kurallarının esas alındığı dergimize yazılarınızı bekliyoruz.
. Nobel Akademik Yayıncılık tarafından yayımlanacak olan dergimizde felsefe ve bilim tarihine ilişkin sorunları inceleyen Türkçe, İngilizce ve diğer dillerde özgün bilimsel yazılara, metin çalışmalarına, çeviri yazılara, okuyucu mektuplarına, haberlere ve kitap tanıtım ve değerlendirmelerine yer verilecektir.
Kaynakça düzenlenmesinde Amerikan Psikoloji Derneğinin (AmericanPsychologicalAssociation/APA stili; http://www.academicexperts.us/dl/APA_Style.pdf) kurallarının esas alındığı dergimize yazılarınızı bekliyoruz.
. Nobel Akademik Yayıncılık tarafından yayımlanacak olan dergimizde felsefe ve bilim tarihine ilişkin sorunları inceleyen Türkçe, İngilizce ve diğer dillerde özgün bilimsel yazılara, metin çalışmalarına, çeviri yazılara, okuyucu mektuplarına, haberlere ve kitap tanıtım ve değerlendirmelerine yer verilecektir.
Kaynakça düzenlenmesinde Amerikan Psikoloji Derneğinin (AmericanPsychologicalAssociation/APA stili; http://www.academicexperts.us/dl/APA_Style.pdf) kurallarının esas alındığı dergimize yazılarınızı bekliyoruz.
Nobel Akademik Yayıncılık tarafından yayımlanacak olan dergimizde felsefe ve bilim tarihine ilişkin sorunları inceleyen Türkçe, İngilizce ve diğer dillerde özgün bilimsel yazılara, metin çalışmalarına, çeviri yazılara, okuyucu mektuplarına, haberlere ve kitap tanıtım ve değerlendirmelerine yer verilecektir.
Kaynakça düzenlenmesinde Amerikan Psikoloji Derneğinin (AmericanPsychologicalAssociation/APA stili; http://www.academicexperts.us/dl/APA_Style.pdf) kurallarının esas alındığı dergimize yazılarınızı bekliyoruz.
. Nobel Akademik Yayıncılık tarafından yayımlanacak olan dergimizde felsefe ve bilim tarihine ilişkin sorunları inceleyen Türkçe, İngilizce ve diğer dillerde özgün bilimsel yazılara, metin çalışmalarına, çeviri yazılara, okuyucu mektuplarına, haberlere ve kitap tanıtım ve değerlendirmelerine yer verilecektir.
Kaynakça düzenlenmesinde Amerikan Psikoloji Derneğinin (AmericanPsychologicalAssociation/APA stili; http://www.academicexperts.us/dl/APA_Style.pdf) kurallarının esas alındığı dergimize yazılarınızı bekliyoruz.
. Nobel Akademik Yayıncılık tarafından yayımlanacak olan dergimizde felsefe ve bilim tarihine ilişkin sorunları inceleyen Türkçe, İngilizce ve diğer dillerde özgün bilimsel yazılara, metin çalışmalarına, çeviri yazılara, okuyucu mektuplarına, haberlere ve kitap tanıtım ve değerlendirmelerine yer verilecektir.
Kaynakça düzenlenmesinde Amerikan Psikoloji Derneğinin (AmericanPsychologicalAssociation/APA stili; http://www.academicexperts.us/dl/APA_Style.pdf) kurallarının esas alındığı dergimize yazılarınızı bekliyoruz.
. Nobel Akademik Yayıncılık tarafından yayımlanacak olan dergimizde felsefe ve bilim tarihine ilişkin sorunları inceleyen Türkçe, İngilizce ve diğer dillerde özgün bilimsel yazılara, metin çalışmalarına, çeviri yazılara, okuyucu mektuplarına, haberlere ve kitap tanıtım ve değerlendirmelerine yer verilecektir.
Kaynakça düzenlenmesinde Amerikan Psikoloji Derneğinin (AmericanPsychologicalAssociation/APA stili; http://www.academicexperts.us/dl/APA_Style.pdf) kurallarının esas alındığı dergimize yazılarınızı bekliyoruz.
Komisyon Nobel Akademik Yayıncılık tarafından yayımlanacak olan dergimizde felsefe ve bilim tarihine ilişkin sorunları inceleyen Türkçe, İngilizce ve diğer dillerde özgün bilimsel yazılara, metin çalışmalarına, çeviri yazılara, okuyucu mektuplarına, haberlere ve kitap tanıtım ve değerlendirmelerine yer verilecektir.
Kaynakça düzenlenmesinde Amerikan Psikoloji Derneğinin (AmericanPsychologicalAssociation/APA stili; http://www.academicexperts.us/dl/APA_Style.pdf) kurallarının esas alındığı dergimize yazılarınızı bekliyoruz.
Komisyon Nobel Akademik Yayıncılık tarafından yayımlanacak olan dergimizde felsefe ve bilim tarihine ilişkin sorunları inceleyen Türkçe, İngilizce ve diğer dillerde özgün bilimsel yazılara, metin çalışmalarına, çeviri yazılara, okuyucu mektuplarına, haberlere ve kitap tanıtım ve değerlendirmelerine yer verilecektir.
Kaynakça düzenlenmesinde Amerikan Psikoloji Derneğinin (AmericanPsychologicalAssociation/APA stili; http://www.academicexperts.us/dl/APA_Style.pdf) kurallarının esas alındığı dergimize yazılarınızı bekliyoruz.
Zekeriyya Uludağ İnsanlık tarihi, varlığın kendi idrakine ulaştığı zamanın adıdır. Bu ise göreceli olan bir anın içinde sürekli olanı yakalama ve kendini sonsuzluğa adama çabasıdır. Bu tarihin bir yönü düşüncenin şekillendirdiği ruh, diğer yönü ise aklın ve iradenin somutlaşmasına, âdeta beden kalıbına girmesine yardımcı olan eğitimdir. İnsan kendisine verilen zaman dilimi içerisinde mutluluk ve hakikate ulaşmak isterken bunları elde etmede üç temel disiplinden faydalanmıştır. Bunlar; din, felsefe ve bilimdir. Dolayısıyla insana ait olan hiçbir faaliyet, bu üç disiplinin dışında değildir. Bunlardan birincisi duyguya, ikincisi akla, üçüncüsü ise görmeye yani bedene aittir ve hiçbiri diğerinden ayrı düşünülemez. Her kim sadece birini temel alarak kendine bir dünya, bir zihniyet oluşturmak isterse bütünü yakalayamayacaktır. Çünkü varlık parçalardan meydana gelmiş bir bütündür.
XVIII. yy.dan beri Batı’dan naklettiğimiz teorilerle düşünce dünyamızı ve buna dayalı olarak eğitimimizi şekillendirmeye çalışıyoruz. Ancak kültürümüzün asli unsurlarını dikkate almadığımız için kendimize ait bir eğitim düşüncesi geliştiremediğimiz gerçeği ile karşı karşıyayız. Medeniyetleri meydana getiren kültürün asli unsurları gözden ırak tutulduğu için uzun zamandır “Nasıl bir insan yetiştirmek istiyoruz?” sorusuna anlamlı bir cevap bulunamamıştır.
Bu çalışma, ülkemizde klasikleşmiş eğitim felsefesi kitaplarında temas edilen konuları ele almakla birlikte eğitim felsefemiz açısından bütüncül bir anlayışı dile getirme gayreti içerisindedir. Bunun için tarih içerisinde Batı’da eğitim için etki gücü fazla olan filozofların düşüncelerine zaman zaman farklı bir gözle yaklaşırken aynı zamanda bizi biz yapan, asli unsurların oluşmasına vesile olan Türk-İslam medeniyetinin gelişme sürecini ve buna katkı sağlayan bazı şahsiyetlerin konu ile ilgili düşüncelerine yer vermiştir. Ayrıca eğitimimizin düşünce boyutuna katkıda bulunan bazı çağdaş düşünürlerimiz de ele alınmıştır. Hasılı bu çalışma, hem eğitim ile ilgilenen öğretmen adaylarının hem de bu sahaya ilgi duyanların zihninde bir soru ortaya çıkarmak için kaleme alınmıştır.
Carlos I. Calle Dehanın gizemi çözüldü! Yaşamınızın her alanında modern fiziğin etkilerini göreceksiniz.

Albert Einstein, 1905 yılında görelilik kuramıyla modern fizikte devrim yarattı. Yalnızca adı değil yüzü de "dahi" ile eşanlamlı olan bir yirminci yüzyıl ikonu haline geldi. Artık Einstein'ın hayatını derinden keşfedebilirsiniz. Ünlü fizikçi Carlos Calle, Einstein'ın kariyerini özel ve genel görelilik teorileri de dahil olmak üzere herkesin anlayabileceği bir dille açıklıyor. Einstein'ın keşiflerinin atom bombasının geliştirilmesinden kuantum mekaniği teorisine kadar her şeyi nasıl etkilediğini gösteriyor. Calle, din ve siyaset hakkındaki görüşleri de dahil olmak üzere Einstein'ın kişisel hayatı ve inançlarına ışık tutuyor. Dahası Einstein'ın çalışmalarının, nükleer enerjiden uzay yolculuğuna ve yapay zekaya kadar bugün dünyamızı nasıl etkilemeye devam ettiğini gösteriyor.

• Modern fiziğin temel kavramları ile ilgilenmeye başlayın!
• Einstein'ı anlamak için istekli misiniz? Bu eğlenceli, erişilebilir rehber ile onun şaşırtıcı teorilerini ve keşiflerinin modern yaşam ve bilim üzerindeki muazzam etkilerini net bir şekilde öğreneceksiniz.
• Einstein'ın kişisel hayatı ve inançlarının yanı sıra fikirlerini şekillendiren ve başarılarının temelini oluşturan ana olaylar hakkında genel bir bakış elde edeceksiniz.

Kitabı açın ve
• Einstein’ın düşüncelerini ve motivasyonunu,
• Özel ve Genel Görelilik Kuramlarını,
• Kuantum ve atom bombasıyla olan ilişkisini,
• Evrenin sınırlarını,
• Din ve felsefe üzerine olan görüşlerini,
• Onun çalışmalarından etkilenen bilim insanlarını keşfedin.
Robert Audi Bu kitap, epistemolojinin temel kavramlarını, konularını ve problemlerini tanıtan kaynak bir eserdir. Burada bilginin kaynakları, doğası ve unsurlarıyla algı kuramları, doğruluk ve gerekçelendirme kuramları, bellek, bilinç ve başkalarının beyanlarının (tanıklık) epistemik statüsü ve nihayet akli çıkarıma dayanan bilginin doğası ve geçerlilik koşulları bir taksonomiye göre ele alınır. Bu durum, kitabın pedagojik yönünü okuyucunun işini kolaylaştıracak şekilde güçlendirmiştir.
Audi, epistemolojinin geleneksel konularını detaylı bir şekilde ele almakla kalmaz, aynı zamanda yeni problem alanlarını keşfeder. Belirli kanıt standartları geliştirerek alternatif epistemolojileri değerlendirmeyi dener. Sezginin doğası ve rasyonel anlaşmazlıklara dair şüpheci eleştirinin yanında bilgi ve gerekçelendirilmiş doğru inancın neden sadece doğru inançtan daha değerli olduğu konusundaki sofistike tartışmalara girer. Bu haliyle Epistemoloji: Bilgi Teorisine Çağdaş Bir Giriş, felsefenin en temel disiplinlerinden birine başarılı bir başlangıç sunar.
Bu kitapta şunlara yer verilmiştir:
• Temel kavramlar, önemli kuramlar, yeni yaklaşımlar ve çözümler
• Epistemik teminat tartışmaları, bağlamcılık, tutarlılıkçılık ve erdem epistemolojisi
• Bilgi sorunlarının zihin felsefesi, bilim felsefesi ve etikteki uzantıları
• Güncellenmiş bir kitap listesi, açıklamalı bir kaynakça
• İngilizce-Türkçe epistemoloji terimleri sözlüğü
Gönül Emirbilek Linda Zagzebski, erdem ile bilgi arasında felsefede daha önceleri kurulan ancak sonradan kaybedilen bağı tespit edip geliştirmeye çalışan bir bilgi kuramcısıdır. Dünya çapında tanınmış bir felsefeci olmasına rağmen Türkçe felsefe literatüründe, Zagzebski'de erdem bilgi ilişkisinin analizine yönelik bugüne kadar kapsamlı bir çalışma yapılmamıştır. Bu konuda onun ileri sürdüğü kuram ve karşı görüşler yeterince işlenmemiş ve özel olarak herhangi bir ihtisas çalışması da yapılmamıştır. Erdem epistemolojisi bağlamında sadece makale ve kitap bölümü düzeyinde birkaç çalışma mevcuttur. Bu alanda daha çok Ernest Sosa'nın çalışmaları göz önünde bulundurulmuş ve Linda Zagzebski, bir anlamda geri planda kalmıştır. Bu durum ise bizim çalışmamızın özgün olan önemli bir yönünü oluşturmaktadır.
Erdemin bilmeye konu olması, bir bilme etkinliği olarak erdem, öznenin taşıdığı bir sıfat olarak erdem, bir özellik olması açısından erdem ve erdemin bilgi ile ilişkisi gibi konuların açıklığa kavuşturulması bu çalışmanın daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayacaktır.
Bu çalışma, yalnızca epistemoloji alanındaki erdem epistemolojisine bir giriş olarak düşünülmelidir ve umarım bu, insanın anlama çabasına küçük ama değerli bir katkı olacaktır.
Jerry Bergman Antik Yunan filozoflarından kalma materyalist bir inanç olmasına rağmen son 160 yıldır evrim teorisi adıyla meşhur edilerek bilim kisvesinde yayılan, farazi 4 milyar yıllık canlılık tarihi senaryosu olduğu için en temel bilimsellik (sınanabilirlik) kriterini dahi karşılayıp karşılamadığı tartışmalı olan, materyalim-naturalizm ideolojik bükülmesinin bilim alanını işgal etmesiyle bilimin içine dâhil edilen, günümüzde ise “bilimsel gerçek ve yasa” diye empoze edilerek neredeyse bilimin temeli ve hatta bizzat kendisi olma noktasına kadar getirilen (sözde) evrim teorisinin sacayağı hükmündeki üç ana sütunu; kimyasal evrim (abiyogenez), doğal seçilim ve mutasyonlardır.
Bir bilim adamı tarafından kaleme alınan, yaklaşık 900 bilimsel kaynağın bir derlemesi olan, yüzlerce bilimsel veri ve keşifle, bu veri ve keşiflerin (birçok bilim adamı tarafından yapılan) objektif yorumlarını içeren bu kitap, evrimin üç ana sütununun yıkıldığını belgelemektedir.
Burada evrim kelimesinden maksat, ortak ata ve türden türe geçiş (makroevrim) iddialarıdır, herkesin bilip kabul ettiği tür içi değişimler-gelişimler-tekamül süreçleri değil. Var olan ve bilimsel gerçek olan bu değişimler evrim değildir ve (mikro)evrim adıyla anılmaları da doğru değildir. Çünkü tür içi (mikro)değişimler birikerek (makro)evrime yol açamaz. Bu kitap bu gerçeğin bilimsel delillerini sunmaktadır.
Remzi Demir, İnan Kalaycıoğulları Felsefe Ne İmiş? Devrimler Çağında Felsefe Antolojisi adlı bu seçkide, 1908-1938 yılları arasındaki Devrimler Çağı'nda Türk Matbuatı'nın saygın akademik ve popüler dergilerinde yayımlanmış olan ve dönemin felsefe algısının kavranmasını sağlayan makaleleri topladık.
Yazarlar arasında kimler yok ki!
Ziya Gökalp, Salih Zeki, Halide Edib (Adıvar), Mehmed Emin Erişirgil, Mustafa Şekip Tunç, Orhan Sadeddin, Mehmed İzzet, Mehmed Servet, Hilmi Ziya Ülken, Şerefeddin Yaltkaya, Köprülüzâde Mehmed Fuâd, Mustafa Rahmi Balaban, Necmeddin Sâdık Sadak ve Ernst von Aster...
Seçkiye giren makaleler bir bütün hâlinde incelendiğinde, Devrimler Çağı'nda (1908-1938) teşekkül eden “Yeni Felsefe Anlayışı”nın kabataslak da olsa temel unsurlarının anlaşılması mümkün olmaktadır.
Bu seçki, ülkemizdeki felsefe tarihi çalışmalarına yeni bir soluk getirecektir.

Esin Kahya Hint bilim erken dönemde Yunan’da daha sonra da İslam Dünyasının erken dönem bilimsel faaliyetlerin şekillenmesinde önemli katkılar yapmıştır. Dolayısıyla eğer bilim tarihinde bilimsel faaliyet değerlendirilirken, ölçüt bugünkü bilime katkısı ise, o takdirde, muhtelif yollardan Eski Hint Uygarlığının günümüz biliminin oluşmasında önemli rol oynadığını söylemek gerekir.
Yavuz UNAT Kitapta, astronomi biliminin İlkçağlardan günümüze nasıl geliştiği tarihsel bir süreç ile verilmeye çalışılmıştır. Bu çalışma; Astronomin Doğuşu ve Eski Uygarlıklarda Astronomi, Eski Yunan Döneminde Astronomi, Ortaçağ Astronomisi, Rönesans ve Kopernik (Copernicus) Kuramı, Modern Astronomi ve 17. Yüzyıldan Sonra Astronomi'nin Gelişimi olmak üzere altı ana bölümden oluşmaktadır. Kitabın birinci bölümünde eski uygarlıkların, ikinci bölümünde ise eski Yunan uygarlığının astronomiye katkıları ele alınmıştır. Ortaçağ astronomisine ayrılmış olan üçüncü bölüm, Hıristiyan Dünyası'nda astronomi ve İslâm Dünyası'nda astronomi olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır. Ayrıca bu bölümünde Osmanlı'nın kuruluşundan Cumhuriyet'e astronominin gelişimi ve modern astronominin Osmanlı'ya girişi de ele alınmıştır. Dördüncü bölümde Copernicus'un kurduğu Güneş merkezli Evren Kuramına, beşinci bölümde ise Kepler ile kurulan modern astronomiye yer verilmiştir. Son bölüm, on yedinci yüzyıldan sonraki astronomi çalışmalarına ayrılmıştır. Kitabın, Türkiye'de Astronomi biliminin gelişimine katkı sağlayacağı ümidindeyiz.